Döküm Nedir? Yüksek Basınçlı Döküm Nasıl Olur?
Döküm tanım olarak ergimiş sıvı metalin veya alaşımın üretilmek istenen parçanın kalıbına bir boşluktan dökülerek sıvı metalin katılaşmasıyla parça elde etme yöntemine döküm denir.Döküm işlemi dört ana başlıktan oluşmaktadır;
- Model Yapmak
- Maça Yapmak
- Kalıp Yapmak
- Elde Edilen Döküm Parçasını Temizlemek
Metal Kalıba ( kokil kalıp) Döküm Nedir? Metal kalıba döküm işlemi ergitilmiş metalin çelikten yapılmış bir kalıba dökülerek elde edilen imalat yöntemidir.Metal kalıba döküm yöntemi genellikle seri üretim istenen parçalar için kullanılmaktadır.Oldukça pahalı bir yöntemdir normal kum kalıplara göre.Kalıp malzemesi özel çeliklerden veya dökme demirlerden meydana gelir.Metal kalıba dökümde elde edilen ürünün kalitesi kum kalıba göre çok daha iyidir.
Basınçlı Döküm Nedir?
Basınçlı döküm, metalden yapılmış bir kalıba yani kokil kalıba yüksek basınçta sıvı metalin enjekte edilmesiyle elde edilen bir imalat yöntemidir.Basınçlı dökümde katılaşma safhası boyunca basınç uygulanır.Basınçlı döküm yöntemiyle çok karmaşık parçacıklar rahatlıkla dökülebilir, ince cidarlı parçalar yada hassas parçalar kolaylıkla üretilebilir.Basınçlı döküm seri üretim yöntemlerine girer ve saatte 100 – 800 adet parça üretilebilir, enjeksiyon döküm makinesi 10 – 80 atmosfer basınç uygular.Basınçlı döküm yöntemiyle elde edilen parçalarda talaşlı işlemeye gereksinim yoktur, yüzey kalitesi oldukça güzeldir.Hızlı soğuma gösterdiği için elde edilen parçaların mukavemeti yüksektir.Basınçlı dökümde erime sıcaklığı en fazla 1000 °C olan malzemeler dökülebilir, çünkü bu yöntemde kullanılan metal kalıbında bir erime sıcaklığı vardır.Çok adetli üretimler için en geçerli döküm yöntemidir.
Savurma (Santrifüj) Döküm Nedir?
Döküm yöntemleri içinde bir başka yöntem ise santrifüj yani savurma döküm yöntemidir, bu yöntemde erimiş metal, bir eksen etrafında döndürülen kalıplara dökülerek biçimlendirilir.Döndürme etkisiyle oluşan merkezkaç kuvveti sonucu eriyik, kalıp cidarına homojen olarak dağılır, yine merkez kaç kuvvetinin etkisiyle sıvı metal içerisinde bulunan cüruf ve yabancı maddeler dönme eksenine doğru sürüklenir ve böylece santrifüj yani savurma döküm yönteminde üretilen parça yüzeyleri gözeneksiz, temiz ve ince taneli olarak elde edilir.
Model Yapımında Dikkat Edilecek Parametreler
Çekme Payı: Kalıba dökülmüş sıvı metal katılaşırken bir miktar çeker ve döküm parçasının boyutları bu çekme miktarı kadar değişir, bu yüzden model yapımında eriyik malzemenin cinsine göre çekme payı hesaplanarak büyük yapılmalı, çekme payları ise dökme demir için %1 dökme çelik için %2 ve demir olmayan malzemeler için %1-2 alınabilir.
İşleme Payı: Parça resimlerinde ki ölçüler parçaların işlenmiş şekillerine göre verilir.Kum kalıba dökülerek elde edilen parçalarda mutlaka talaş kaldırma işlemi kullanır, bu yüzden modeller işleme payı kadar büyük yapılır.Çekme payı fazla olduğunda talaşlı işleme uzun sürer, az verildiğinde ise malzeme kurtarmayabilir bu yüzden en uygun işleme payı verilmelidir.(DÇ 2-3 mm, DO 3-5 mm)
Model Yapımında Kullanılan Malzemeler
Model yapımında 3 tür malzeme kullanılır bunlar;
Seramik model: Genel olarak basit şekilli ve az sayıda üretimi olacak olan parçalarda kullanılır genellikle alçıdan yapılır.
Ağaç model: Çok sık kullanılan bir model türüdür, kullanılacak olan ağaç türü kuru, sert ve dayanıklı olmalıdır.Bu yüzden genellikle çam, gürgen ve ıhlamur kullanılır.Ağaç modellerde dikkat edilmesi gereken husus kesinlikle nem almamalıdırlar.Büyük ağaç modellerinin için boştur.
Metal model: Seri üretim veya modelin uzun süreli kullanımı gibi durumlarda kullanılan model malzemesidir, metal modeller yapılmadan önce ağaçtan modelleri yapılır daha sonra metal modelleri yapılır.Bu işlem yapılırken ağaç modelin çekme payı ve metalin çekme payı göz önünde bulundurulmalıdır.En çok kullanılan metal model malzemeleri ise dökme demir, bronz ve alüminyumdur.